SARAJEVO – Samo jedna od deset kontrolisanih javnih nabavki u proteklih 12 mjeseci može se smatrati nabavkom niskog rizika, odnosno javnom nabavkom koja je slabo ili nimalo podložna nekoj koruptivnoj radnji.
Ovo je samo jedan od zaključaka Monitoring izvještaja koji sadrži podatke o 8.006 praćenih postupaka javnih nabavki u proteklih 12 mjeseci, čija ukupna vrijednost premašuje 300 miliona KM.
Pogubna statistika
Javne nabavke su praćene putem portala pratimotendere.ba a rezultati analize su prezentovani povodom Međunarodnog dana borbe protiv korupcije i uoči stupanja na snagu Izmjena i dopuna Zakona o javnim nabavkama.
„Od preostalih devet statistički izabranih nabavki, čak šest se mogu ocijeniti kao visokorizične, dok su tri srednjeg rizika. Ako to pretvorimo u novac, stanje izgleda još gore. Proteklih godinu dana kontrolisane su javne nabavke u vrijednosti od preko 300 miliona KM i od te sume samo se za nabavke vrijedne 26 miliona KM može smatrati da su bile regularne, dok se za nabavke vrijednosti 100 miliona KM može opravdano sumnjati da su neregularno potrošene i da su bile podložne korupciji“, precizirano je u izvještaju uz napomenu da je ostalih skoro 180 miliona dobilo oznaku „srednji rizik“.
„Ako se uzme u obzir da je uzorak javnih nabavki koje su bile predmet ovog monitoringa tek deseti dio vrijednosti svih javnih nabavki u BiH tokom jedne godine, onda se na osnovu ovog trenda opravdano može sumnjati da korupcija u javnim nabavkama „pojede“ milijarde maraka“, istaknuto je u izvještaju.
Navedeno je i da su ključni rezultati ove analize pokazali da je 90 odsto praćenih javnih nabavki rizično na korupciju, kršenje zakona i dobrih praksi, 91 odsto sredstava (oko 280 miliona KM) potrošenih na sprovedene postupke javnih nabavki je rizično te da su korupcijski rizici identifikovani u svim vrstama postupaka javnih nabavki i svim vrstama ugovora.
Samo jedna „Zelena zastavica“
Izvršni direktor Udruženja CRMA Eldin Karić je rekao da su podaci koji su sadržani u monitoringu katastrofalni.
„Kada vidite da od deset javnih nabavki samo jedna nije rizična, to je podatak koji treba da nas zabrinjava“, kazao je Karić i dodao da je taj podatak „puno važniji od političkih prepucavanja“, koji su prisutni u javnosti.
Smatra da je u cijelom procesu javnih nabavki potrebna puno veća transparentnost i odgovornost svih koji su uključeni u taj proces.
Kaže da je najbolji pokazatelj trenutne situacije činjenica da će samo jedna institucija ovaj put dobiti priznanje „Zelenu zastavicu“, koje se dodjeljuje javnim ustanovama, institucijama i preduzećima za dobru praksu kod sprovođenja javnih nabavki.
„Lani smo imali tri, sada samo jednu“, rekao je Karić.
Ove godine „Zelenu zastavicu je dobila opština Čitluk.
Poseban problem direktni sporazumi
Urednik portala Pratimo Slobodan Golubović je naveo da je ovaj portal više od 7.000 nabavki označio kao rizične.
Kazao je da su konstatovali oko deset vrsta zloupotreba.
„Jedna od njih je to što se ne objavljuju planovi javnih nabavki, a tu su diskriminatorni uslovi tendera, sukob interesa u javnim nabavkama, pogodovanje favorizovanim firmama, netransparentne javne nabavke koje se odnose na reklamiranje“, rekao je Golubović.
Naveo je da su poseban problem direktni sporazumi u vrijednosti do 6.000 KM.
„Kroz njih je prostor za zloupotrebe ogroman i kroz te ugovore godišnje se „gube“ milioni KM“, rekao je Golubović.
Golubović se osvrnuo i na izmjene i dopune Zakona o javnim nabavkama BiH koji treba stupiti na snagu 10. decembra.
„Postoje dobre i loše stvari. Jedna od pozitivnih stvari je da je značajno unaprijeđena transparentnost. To znači da svi dokumenti vezani za jednu javnu nabavku moraju biti dostupni na portalu javnih nabavki, što ranije nije bio slučaj. Ima i negativnih strana, a jedna od njih je da se u određenim okolnostima ugovor može izmijeniti na 30 odsto“, rekao je Golubović i napomenuo da takva izmjena u zemlji kao što je BiH može pružiti prostor za određene manipulacije.
Udruženje CRMA i portal Pratimo tendere sprovode aktivnost antikorupcijskog monitoringa javnih nabavki u okviru projekta „Podrška građanima u borbi protiv korupcije“, koji realizuju CCI, Udruženje CRMA i Transparency International uz finansijsku podršku Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID).
CAPITAL: Vesna Popović