REJKJAVIK, Iskustvo Islanda u suočavanju sa velikom finansijskom krizom pokazuje da Kipar u situaciji u kojoj se nalazi treba da učini dvije stvari da bi obnovio ekonomiju: da bude strpljiv i izbjegne međunarodnu izolaciju.Problemi u kojima je prije nekoliko godina bio Island slični su sadašnjim na Kipru, pošto je ova mala zemlja u bankama imala nagomilanu imovinu u vrijednosti od 923 odsto društvenog proizvoda.
Kada su tri najveće islandske banke propale 2008. godine zbog kolapsa američke banke “Leman braders”, vlasti u Rejkjaviku odlučile su da ih ne spasavaju i ne troše novac na njih, pa su štediše i investitori pretrpjeli maksimalnu štetu, navodi se u analizi agencije AFP.
Tri velike islandske banke, “Glitnir”, “Landsbanki” i “Kaupting” bankrotirale su samo tri sedmice poslije propasti “Leman bradersa”, jer više nisu mogle da pozajmljuju novac za finansiranje svoje velike međunarodne ekspanzije.
Vlada je od parlamenta dobila odobrenje da preuzme banke, a potom je objavila da ih neće spasavati. Kreditori, akcionari i strani depozitori podnijeli su najveći mogući udarac. Tako su banke sa maksimalnim kreditnim rejtingom AAA za nekoliko sedmica potpuno propale.
Islandu je te 2008. godine pomogao samo Međunarodni monetarni fond /MMF/, a kasnije su uslijedili i zajmovi od nordijskih susjeda. Analitičari napominju da Kipar nije izolovan kao što je to bio Island i da mu je to prednost u krizi.
Vlasti u Rejkjaviku u početku su se nadale da će dobiti pomoć od Rusije, ali je Moskva na kraju odlučila da se ne miješa.
Četiri i po godine kasnije, finansijska kriza ostavila je duboke tragove na islandskoj ekonomiji i finansijskom sektoru. Zemlja od 320.000 stanovnika prošla je kroz dug period restrukturisanja dugova preduzeća i domaćinstava.
Prema navodima MMF-a, banke su i dalje veoma zavisne od depozita koji su “zarobljeni” na Islandu. Mjere kontrole kretanja kapitala iz 2008. godine i dalje su na snazi i procjenjuje se da će važiti najmanje do 2015. godine, da bi se izbjeglo masovno povlačenje novca iz banaka.
Štediše u tom periodu neće ostvariti skoro nikakvu zaradu na kamatama, tržište nekretnina je u depresiji, obim poslova na berzi je minimalan, a kompleksni finansijski proizvodi na kojima se Island obogatio više ne postoje.
Udio stranih investicija u društvenom proizvodu u 2012. godini bio je samo 14 odsto, odnosno upola manji nego 2007. godine. Ekonomija je počela da bilježi rast u 2010. i 2011. godini, ali je napredovanje u 2012. godini usporeno na samo 1,6 odsto.
Ipak, stopa nezaposlenosti opada, a u februaru je bila manja od pet odsto. Zemlja se sve više oslanja na ribolov i turizam, a broj stranih posjetilaca prošle godine porastao je za 19 odsto u odnosu na 2011. godinu.
“Lekcija za Kipar je da treba da preduzmete brze i drastične mjere u bankarskoj industriji, ali morate da ostanete u sistemu evrozone. Ako na bilo koji način budete isključeni iz nje, oporavak će trajati mnogo duže”, izjavio je profesor finansija Asgeir Jonson sa Univerziteta Islanda.
