BEOGRAD, Tri ključna srpska izvozna aduta su proizvodnja dijelova za auto-industriju, sektor informacionih i komunikacionih tehnologija, kao i prehrambena industrija.
Uz promjenu modela razvoja koji će se bazirati na industrijalizaciji Srbija može da obezbijedi mnogo veći devizni priliv i nova radna mjesta, kažu stručnjaci.
Poznavaoci prilika na tržištu kažu da je najveća šansa srpskog izvoza u automobilskoj industriji, i to prije svega u proizvodnji auto-komponenti.
“Velike neiskorišćene šanse su i u sektoru informacionih i komunikacionih tehnologija, gde postoji znanje, a reč je o proizvodima sa visokom dodatom vrednosti, kao što su softveri. Naravno, naš prirodni potencijal je prehrambena industrija, počev od organske proizvodnje, obrade voća i povrća, a šanse da plasiraju proizvode u inostranstvu ima mesna, mlekarska i konditorska industrija”, kaže Aleksandar Miloradović, savjetnik u Agenciji SIEPA.
Upravo brojni potpisani sporazumi o slobodnoj trgovini šire tržište na 800 miliona potrošača, a ako se ubroji i sporazum sa SAD, kako ističe Miloradović, dolazi se do konačne cifre od preko milijardu građana koji bi potencijalno mogli da se zadovolje proizvodnjom lociranom u Srbiji.
Gdje smo mi, a gdje je Češka?!
Gdje je Srbija mogla da bude da je imala pravi model razvoja baziran na industriji, a ne na uvozu, može najbolje da ilustruje primjer Češke.
Daleke 1990. izvoz i Srbije i Češke bio je na približno istom nivou – šest milijardi dolara. Skoro dvije decenije kasnije mi smo izvezli robu i usluge za 11 milijardi dolara, a Česi za čak 145 milijardi!
“Ta 1990. bila je poslednja godina normalnog razvoja i u Srbiji i Češkoj, i tada je počela tranzicija. Češka, koja je 2004. postala članica Evropske unije, postala je primer uspešne tranzicije. Za razliku od Srbije, koja je uništila industriju, oni su primenili model razvoja baziran na ponovnoj industrijalizaciji”, ističe dr Ljubodrag Savić, profesor Ekonomskog fakulteta u Beogradu.
Šta je razlog visoke stope rasta u Češkoj? Investicije, kaže za „Blic” Pavel Svoboda, predstavnik češke Agencije za podsticanje trgovine sa sjedištem u Srbiji, i to ne samo one koje su ušle u zemlju na osnovu privatizacije već i grinfild ulaganja.
“Značajan dio češkog izvoza odnosi se na automobilsku industriju, i to su kompanije koje su učestvovale u privatizaciji kao što je prodaja „Škode”, koju je kupio „Folksvagen”. Srbiji je neophodan i dolazak novih kompanija. Kao uspješan primjer, u Češkoj mogu da navedem otvaranje zajedničkog pogona „Tojote”, „Pežoa” i „Sitroena” za proizvodnju automobila u Kolinu, 60 kilometara od Praga, gdje se 99 odsto proizvodnje izvozi, a 80 dijelova za automobile je češke proizvodnje”, ukazuje Svoboda.
Šansa je u razvoju industrije
Da bi se povećao rast izvoza, a što treba da bude jedan od najvažnijih ciljeva, Srbija se mora okrenuti razvoju industrije, koja je, kako ukazuje prof. Ljubodrag Savić, u protekloj deceniji bila uništena lošim konceptom privatizacije.
“Prvi korak, ako želimo rast, jeste da se donesu kratkoročne operativne mere i sprovedu akcije koje će biti u funkciji oporavka posrnule srpske industrije. Sledeći potez je donošenje odgovarajuće industrijske politike i osnivanje razvojne banke. Ozbiljnost namere videla bi se ukoliko bi vlast u najavljenoj reorganizaciji Vlade formirala ministarstvo za industriju”, ukazuje dr Savić.
Osim Češke, i druge srednjoevropske zemlje, kako naglašava ekonomista Vladimir Gligorov, radile su sve suprotno od Srbije. Zato je izvoz po glavi stanovnika u prošloj godini recimo u Češkoj i Mađarskoj iznosio preko 7.000 evra, a u Srbiji tek 800.
“Ključni cilj, recimo u Sloveniji, koja se oslanjala na domaće preduzetnike, bio je – konkurentnost, dakle politika kursa, monetarna i fiskalna politika koje teraju na izvoz, a to znači i na proizvodnju robe za izvoz. Usled toga, sve te zemlje izvoze neuporedivo više od Srbije. S obzirom na to kako je naša politika vođena praktično čitavu deceniju, zaostajanje je ogromno. Zbog toga su i veliki problemi s promenom privredne politike kako bi se privreda orijentisala na izvoz”, ukazuje Vladimir Gligorov. Blic
