BEOGRAD, Ne postoji precizno istraživanje o udjelu domaće robe u prometu Srbije, ali grube procjene trgovaca pokazuju da je taj odnos kod prehrambenih artikala 70 prema 30, u korist domaćih proizvoda.
Takođe, takav je odnos zastupljenosti i poznatih robnih marki, koje se na srpskom tržištu i u domaćinstvima nalaze već godinama, poput kobasica i pašteta iz „Karneksa“, ulja „dijamant“, smokija i bananica iz „Štarka“, „začina C“, „plazme“ keksa, vode „Knjaz Miloš„. Ali, kod tehničkih uređaja i kozmetike taj odnos je obrnut.
Istraživanja pokazuju i da je među 30 vodećih brendova u Srbiji 21 domaćeg porijekla, i to najviše hrane, brendova poput „frikoma“, „polimarka“, „moje kravice“, „fidelinke“, „somborske fete“, a devet inostranih, gdje dominiraju piće, kozmetika i hemijska roba. Od stranih brendova u Srbiji na prvom mjestu je „orbit“, a među prvih deset brendova na listi su plasirani i „milka“ i „koka-kola“.
– U trgovinama „Idee“ proizvodi domaćih proizvođača zauzimaju od 73 do 78 odsto ukupnog asortimana u maloprodaji – kaže Viktorija Radojević, direktor Sektora marketinga ove trgovinske kuće.
Sličan udio domaće robe je i u „Maksiju“, „Rodi“, „Tempu“, „Univereksportu“, „Super Veru“… Pitanje je šta sada smatramo domaćim proizvodima, kada znamo da su mnoge fabrike u rukama stranih kompanija. Na primjer, mljekare u Srbiji su u rukama engleskih, francuskih i hrvatskih firmi, fabrike deterdženta i začina u njemačkoj kompaniji, uljare u hrvatskoj.
– Porijeklo robe može se tumačiti na dva načina, prvi je mjesto proizvodnje, odnosno sva ona roba koja nije podložna carinjenju ima status domaće robe – kaže za „Novosti“ Dragovan Milićević, ekonomista. – Ta roba se proizvodi u fabrikama u Srbiji, angažuje se domaća radna snaga, dobavljači, porezi i doprinosi plaćeni su u zemlji. U savremenom svijetu pitanje vlasništva se ne postavlja, jer onda Kina ne bi imala takav privredni rast kada bi prodavala svoju robu proizvedenu samo u kompanijama sa domaćim vlasništvom.
U Srbiji je zbog niskog životnog standarda cijena glavni orijentir za većinu kupaca, pa se ne ostavlja prednost domaćem proizvodu, ili nekom inostranom brendu.
– Dubina džepa presudno utiče na odluku o kupovini određenog proizvoda – objašnjava Petar Bogosavljević, predsjednik Pokreta za zaštitu potrošača. – Kvalitet naših proizvoda, bar kada je riječ o prehrambenim, nije sporan, ali lojalnost kupaca na duže staze u uslovima besparice može da se obezbjedi jedino konkurentnijom ponudom i snižavanjem cijena.
Privatne robne marke
Poluprazan novčanik određuju koji će se proizvodi naći na rafovima, pa ne čudi što je sve manje brendiranih proizvoda u ponudi. S druge strane, raste učešće privatne trgovačke robne marke u ponudi velikih supermarketa, jer ima znatno niže cijene. Prometnici sve češće nude sopstvene robne marke. Pored brašna, pirinča, kafe, kao privatne robne marke, u ponudi su i jogurt, pavlaka, sir, ali i mesne prerađevine, kobasice i salame. Takvi proizvodi su i do 20 odsto jeftiniji od standardne ponude. Novosti