BANJALUKA – Vlada Republike Srpske formirala je još prije godinu dana Radnu grupu za reformu javnih preduzeća, ali od „velike“ reforme, koja bi javna preduzeća trebala da učini profitabilnim, još nema rezultata.
Javna preduzeća u Srpskoj, njih oko 220, raspolažu sa imovinom vrijednom više od 10 milijardi maraka, a nerijetko ih većina posluje s gubitkom.
Iz Vlade su nerijetko obećavali da će rukovodioci javnih preduzeća, koji ne ostvare pozitivan rezultat, biti smijenjeni, ali to se nije dešavalo ili je bilo u rijetkim slučajevima.
Premijer Radovan Višković je prošle godine najavio „veliku“ reformu javnih preduzeća, pod palicom njegovog kabineta. Prije godinu dana formirana je Radna grupu za reformu javnih preduzeća, ali reforme još nema.
Radnoj grupi je trebalo devet mjeseci da pripreme Akcioni plan, što su potvrdili i iz Vlade RS.
„Vlada Republike Srpske je formirala Radnu grupu za reformu javnih preduzeća u septembru 2020. godine, koja je pripremila Akcioni plan za reformu javnih preduzeća, a Vlada ga je usvojila u junu 2021. godine. U narednom periodu planirano je i formiranje Centralne jedinice za finansijski nadzor javnih preduzeća, za praćenje javnih preduzeća pomoću finansijskih i nefinansijskih pokazatelja učinka, kao što su finansijska solventnost, efikasnost poslovanja (operativna marža…), te broj zaposlenih (udio plata u izdacima i fluktuacija zaposlenih)“, naveli su u Vladi Srpske.
U Programu fiskalne konsolidacije Vlada navodi da sektor javnih preduzeća u Republici Srpskoj čini značajan dio ekonomije i broja zaposlenih.
Priznaju i da je taj sektor manje bitan kada je u pitanju dodata vrijednost ili dobit, te da su stoga započete aktivnosti vezane za reformu javnih preduzeća.
„Portfelj javnih preduzeća u Republici Srpskoj je najvećim dijelom koncentrisan u 20 najvažnijih preduzeća. Od strateških javnih preduzeća se očekuje da budu izuzetno profitabilna i budu jedan od izvora prihoda budžeta Republike, čija reforma mora da bude pažljivo sprovedena radi efikasnijeg i produktivnijeg poslovanja, a sve s ciljem ostvarivanja značajnije dobiti“, istakli su u Vladi.
Dodaju da je, takođe, planirano i uvođenje funkcije utvrđivanja i praćenja procjene i upravljanja fiskalnim rizicima u okviru Ministarstva finansija, uključujući i rizike vezane za poslovanje javnih preduzeća.
Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske objavila je početkom godine izvještaj revizije učinka „Planiranje i izvještavanje u javnim preduzećima“, a u kojem je istaknuto da javna preduzeća ne rade efikasno.
Obećanja i pokušaji
Poboljšanje rada javnih preduzeća obećavao je prvi SNSD-ov premijer Milorad Dodik odmah po dolasku na vlast. Aleksandar Džombić je najavljivao da će riješiti funkcionisanje “Željeznica RS”, “Šuma Srpske”, “Elektroprivrede RS”, “Pošta Srpske” i drugih, a slično je govorila njegova nasljednica Željka Cvijanović. Dolaskom Radovana Viškovića od ponovljenih obećanja za sada imamo samo restrukturiranje “Željeznica” uz pomoć kredita Svjetske banke od oko 100 miliona KM, te započeto restrukturiranje dijela ERS.
Prema podacima APIF-a u RS je registrovano ukupno 219 javnih preduzeća koja su u 2019. godini zapošljavala više od 27 hiljada radnika, raspolagala imovinom od preko 12 milijardi KM i ostvarila prihod od oko 2,4 milijardi KM.
„Za značajan dio javnih preduzeća je karakteristično da posluju sa iskazanim gubicima ili zanemarivom dobiti, zbog čega se ne može govoriti o njihovom rastu i razvoju“, naveli su revizori.
Predstavnici Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) su nakon analize stanja u javnim preduzećima konstatovali da ona ne doprinose dovoljno ekonomiji u odnosu na njihove potencijale, a problemi izraženi u tim preduzećima imaju posljedice po društvo u cjelini.
CAPITAL: Svjetlana Šurlan
