SARAJEVO, BANJALUKA – Od 143 lokalne zajednice u BiH, samo 53 ih koristi sanitarne deponije, dok sve ostale otpad odlažu na neuređene deponije. Procjenjuje se da u BiH ima oko 1.200 divljih deponija, a ne postoji nijedna toplana koja bi taj otpad spaljivala i proizvodila energiju iz njega.
Viša savjetnica za zaštitu okoline u konsultantskoj kompaniji „Enova“ Irem Silajdžić kaže da se 75 odsto otpada u BiH odlaže na deponijama, svega sedam odsto reciklira i iskorištava, dok ostatak završrava u prirodi.
„U BiH imamo samo sedam sanitarnih deponija koje se grade prema sanitarnim prinicipma odnosno ne zagađuju životnu sredinu. Sve ostale opštine odlažu otpad na nekontrolisane i neuređene deponije koje predstavljaju ekološki problem“, kazala je ona.
Naglasila je da od 143 grada i opštine u BiH, njih 53 koriste tih sedam sanitarnih deponija, dok sve ostale koriste opštinske deponije.
„Nažalost, veliki je broj i ilegalnih deponija. Prema nekim procjenama oko 1.200 lokacija je pokriveno ilegalno odloženim otpadom, gdje ne ubrajamo manje lokacije koje vidimo na svakom koraku“, istakla je Silajdžić.
Dodala je da se posljednjih nekoliko godina stanje koliko-toliko popravlja te da od 2017. ima više od 1.000 kompanija koje rade na tome da zbrinu otpad kako on ne bi završio u prirodi.
„Takođe, u BiH imamo i pet sortirnica koje izdvajajaju korisne sirovine iz otpada“, navela je ona.
Nemamo dovoljno smeća
U Republici Srpskoj postoje tri sanitarne deponije i to u Banjaluci, Bijeljini i Zvorniku. Banjalučka regionalna deponija „Depot“ u Ramićima prikuplja otpad iz šest opština i dva grada.
Tehnički direktor „Depota“ Draženko Bjelić za CAPITAL kaže da je do sada u BiH samo Sarajevo radilo studiju izvodljivosti za spaljivanje otpada i proizvodnju toplotne i električne energije koja je pokazala da bi izgradnja takve spalionice bila opravdana.
Razlog je taj što u BiH, ipak, nema dovoljno otpada koji bi omogućio grijanje na taj način, a drugi razlog je što su to izuzetno skupe investicije, zbog čega je slabo interesovanje za takve projekte.
Sanitarne deponije
Sanitarne deponije, kojih u BiH ima samo sedam, se grade u skladu sa standardima koji smanjuju emisije kako otpadnih voda u zemljište, tako i emisije gasova u vazduh.
„Za razliku od opštinskih, sanitarne deponija se sastoji od nekoliko tijela koja izoluju otpad od kontakta sa zemljištem, vrši se redovno prekrivanje otpada, gasovi se sakupljaju i spaljuju, postoji sistem za prečišćavanje otpadnih voda“, kaže Bjelić.
Procjenjuje se da se u Republici Srpskoj godišnje prikupi 250.000 do 300.000 tona otpada što, prema Bijelićevim riječima, nije dovoljno za proizvodnju energije iz koje bi se grijali građani.
„Kada govorimo o Banjaluci i ostalim lokalnim zajednicama, mislim da su to, ipak, male količine otpada da bi se iz njih moglo grijati. Eventualno bi se moglo razmišljati kao dodatno grijanje pored postojeće toplane“, kazao je Bjelić.
S druge strane, kaže i da su to veoma skupi projekti. Kao primjer navodi da odlaganje otpada na deponiji u Ramićima košta 28 KM po toni, dok je minimalna cijena spaljivanja u Evropi 80 – 90 evra po toni.
Nordijske zemlje veliki procenat grijanja obezbjeđuju kroz spaljivanje otpada.
„Dolazile su i nama firme koje su predlagale takve projekte, ali se uglavnom radilo o nepoznatim firmama i sve se završilo na riječima“, naglasio je Bjelić.
On kaže da se ekološke organizacije protive spaljivanju otpada, ali da ono predstavlja manji stepen zagađenja, ukoliko se poštuju sve norme, nego stanje kakvo trenutno imamo.
Kao primjer navodi da u Beču postoje tri spalionice koje rade u samom gradu bez ikakvih problema.
Centar za životnu sredinu protiv izgradnje bilo kakvog postrojenja u kojem se spaljuje otpad
S druge strane, u Centru za životnu sredinu kažu da je sistem za upravljanje otpadom u BiH zastario, neuređen i neprilagođen količini otpada koja se stvara te da upravo zbog toga BiH nema uslove za gradnju toplane koja bi koristila otpad.
„Ne postoje uslovi za izgradnju spalionica otpada. Jedan od glavnih je taj što u državi ne postoje institucije koje prate parametre zagađenja koja proizvode ovaj tip postrojenja. Stav Centra za životnu sredinu je kategoričan protiv izgradnje bilo kakvog postrojenja u kojem se vrši termička obrada otpada, jer ovaj pristup ne samo da ne rješava problem otpada već ga i pogoršava“, kaže Milica Končar iz Centra za životnu sredinu.
Navodi da je u EU 2018. godine ukupna proizvodnja energije iz raznih vrsta otpada iznosila je 2,4 odsto ukupnog snabdijevanja energijom. Količina postrojenja koja proizvode toplotu i struju spaljivanjem otpada se povećavala od 90-tih, kada je bio cilj da se smanji količina otpada koja završava na deponijama.
Strategija u EU se sada, kaže Končar, okreće od ovih postrojenja, jer će spalionice nakon ukidanja izvora iz uglja, biti izvor energije koji proizvodi najviše zagađenja.
„Ova postrojenja nisu dugoročno rješenje i države koje su uložile dosta u njih čeka tranzicija na održiviji sistem upravljanja otpadom. Što se tiče BiH, lično smatram da nema potrebe da se ulaže u pristup koji se u drugim državama napušta jer se kosi sa svim strateškim dokumentima za idućih 10-20 godina, a koji uz to ostavlja dugoročna zagađenja“, navodi ona.
U Beogradu je pri kraju opremanje energane na otpad koja se pravi na deponiji Vinča. Srbijanski mediji su pisali da će već od naredne grijne sezone oko 25.400 stanova energijom snabdijevati iz otpada sa deponije Vinča.
CAPITAL: Marina Čigoja Ljubojević
