NJUJORK, Svjetske berze su godinu počele u panici. Povod je, kao i šest mjeseci ranije, bio pad na kineskoj berzi, što je izazvalo lančanu reakciju u Njujorku, Berlinu, Tokiju. Američka i francuska berza izgubile su pet odsto vrijednosti. Vol strit nije zabilježio takav pad u posljednjih 119 godina – najgori rezultat od 1897. godine.
Ekonomisti se spore da li je u pitanju prolazna nestabilnost ili novi talas krize, poput one iz 2008. godine, kako tvrdi američki berzanski špekulant Džordž Soroš.
Najbogatiji ljudi svijeta su za nedjelju dana izgubili 194 milijarde dolara.
Stanje na berzama se popravlja, što ukazuje da se najavljeni krah vjerovatno neće dogoditi.
Ali šta je uzrok ove globalne nestabilnosti?
Ekonomske krize prate svjetsku ekonomiju od sedamdesetih godina do danas, od naftne krize 1975, azijske ekonomske krize 1997, ruske finansijske krize 1998, kraha na berzama 2000, do posljednje iz 2008. godine.
One su proizvod globalizacije i geopolitičkih promjena koje su dovele do novog odnosa snaga u međunarodnoj trgovini. Oscilacije na svjetskim berzama su odraz borbe za prevlast na globalizovanom tržištu.
Kina, koja se razvila u drugu ekonomiju svijeta, postala je izazov za američku dominaciju. Njena privreda, između tržišne i državne kontrole, dio je svjetske ekonomije, sa stranim investitorima koji u nju ulažu, među kojima mnogi dolaze sa Zapada. Zato kada dođe do potresa na kineskom tržištu čitav svijet to osjeti.
Nakon decenijskog ekonomskog uzleta, zahvaljujući tome što se pretvorila u svjetsku fabriku, Kina je suočena sa usporavanjem, što je svjetski trend. Da bi zadržale kompetitivnost, kineske vlasti su se odlučile za najočigledniji mehanizam – devalvaciju monete, što je u avgustu, kao i početkom 2016. godine, dovelo do haosa na svjetskim berzama.
Devalvacija juana nastavljena je nakon što je Međunarodni monetarni fond uvrstio kineski novac među međunarodne rezervne valute, ocijenivši da je ispunio sve kriterijume da se pridruži američkom dolaru, evru, japanskom jenu i britanskoj funti.
Kineske vlasti paralelno rade na promjeni ekonomskog pravca, sa ciljem da se udalje od industrijskog modela, koji svijetu nudi jeftine igračke i televizore, i okrenu uslugama i socijalnoj zaštiti. Umjesto modela koji podrazumijeva da se seljaci utjeraju u fabrike, ulaže se u ekonomsku elitu koja će sutra voditi najmoćniju ekonomiju svijeta.
Na pitanje da li će Kina uspjeti da napravi ekonomski zaokret mnogi ekonomisti odgovaraju pozitivno, uprkos izazovima sa kojima je suočena zemlja od milijardu i po stanovnika, od kojih je možda najznačajniji veliki dug (280 odsto bruto domaćeg proizvoda).
Ostaje da se vidi kako će na nove mjere devalvacije reagovati razvijene zemlje, prije svega SAD, da li će se upustiti u rat moneta.
Nestabilnost na svjetskim tržištima ukazuje da nema međunarodne saradnje i da je G20, organizacija smišljena da pronađe međunarodni odgovor na finansijske krize i igra ulogu ekonomskog regulatora, izgubila smisao.
Nova geopolitička realnost zahtijeva nove institucije, jer su se dosadašnje forme globalnog upravljanja ekonomijom pokazale neuspješnim. Kina, Rusija i druge ekonomski važne sile riješene da se otrgnu od američke dominacije formirale su zato BRIKS, Evroazijsku uniju, Azijsku investicionu banku, koje mijenjaju svjetsku ekonomsku arhitekturu. sputniknews.com
