BANJALUKA – Anonimne dojave o postavljenim bombama koje su stigle na mejl adrese u Univerzitetsko kliničkom centru Srpske i BN televiziji, u nekoliko federalnih institucija, a dan ranije u 429 škola, izazvale su paniku građana, te ugrozile živote pacijenata, zbog čega se ovo može nazvati terorizmom bez prolivanja krvi, tvrde bezbjednjaci.
Mejlovi o postavljenim bombama juče su stigli, dakle, u banjalučku bolnicu u kojoj je u svakom trenutku nekoliko hiljada ljudi, koja je u najvećem obimu evakuisana do kraja protivdiverzionog pregleda.
Iste poruke dobili su i u Centralnoj izbornoj komisiji BiH u Sarajevu, u Vrhovnom sudu FBiH i Opštinskom sudu u ovom gradu, zatim u Vladu Srednjobosanskog kantona u Travniku, na RTV BN u Bijeljini, Agencija za istrage i zaštitu SIPA i brojni drugi. Dan ranije, dojave o bombama stigle su u 429 škola u Srpskoj i sve one bile su takođe evakuisane sve dok policija nije utvrdila da su bile lažene.
Iako nijedna bomba nije pronađena, na noge je dignuta kompletna policija, evakuisani su objekti i počela potraga osobama koje su odgovorne za unošenje panike. Prema prvim informacijama, prijeteći mejlovi su stigli sa IP adresa iz inostranstva.
Dežurni tužilac Okružnog tužilaštva Banjaluka dojavu da je u UKC postavljena bomba okvalifikovao je kao terorizam, saoapšteno je iz Policijske uprave Banjaluka.
Ko će preuzeti odgovornost?
“Nadležnoj policijskoj stanici u 7.05 časova (2. juna) od šefa obezbjeđenja UKC-a Srpske prijavljeno je da je na mejl adresu ove zdravstvene ustanove stigla poruka da je postavljena bomba, navodi se u saopštenju. O svemu je obaviješten dežurni tužilac Okružnog tužilaštva Banjaluka, koji je događaj kvalifikovao kao krivično djelo terorizam”, saopšteno je.
U FBiH su naveli da policijski službenici Direkcije za koordinaciju policijskih tijela BiH i Agencije za istrage i zaštitu BiH u saradnji s policijskim službenicima Uprave policije obavljaju preglede objekata. Ni tamo nije pronađeno ništa.
Profesor Fakulteta bezbjednosti u Beogradu Darko Trifunović kaže za portal CAPITAL da bi ovo bio teroristički akt kada bi se iza njega utvrdio neki politički cilj.
“Ovo jeste sijanje straha, ali da bi to bio terorizam, tužilac mora da utvrdi koji je cilj i ko je iza ovoga. Ako su ovo djeca neka uradila, onda nije terorizam, jer kakav politički cilj može imati dijete, kad nema svijest o urađenom, pa samim tim nema ni namjere?! To su teška krivična djela za izazivanje opšte opasnosti, kazna za to je propisana, ali ako su djeca onda to nije terorizam”, kaže on.
Trifunović tvrdi da dojava i prijetnja nasiljem nisu dovoljne da bi to bio terorizam, a ako se utvrdi da iza ovoga stoje neki Rusi ili Ukrajinci, Poljaci ili bilo ko drugi koji, ako se time šalje politička poruka jednoj državi, naciji ili grupi, onda jeste terorizam.
“Ova situacija nameće jednu drugu stvar: da li su policija i tužilaštva spremni i imaju li adekvatne ljude i opremu da otkriju odakle je to stiglo. Za istrage ovakvih prijetnji koriste se sofisticirani softveri i saradnja policije na međunarodnom nivou. Potrebni su stručnjaci obučeni za pretragu interneta po dubini koji mogu da pronađu izvor poruke, ali siguran sam da Republika Srpska nema takve kapacitete. Ne poznaje se ni pojam bezbjednosti, a kamoli sajber bezbjednost”, kaže Trifunović.
On govori da se mora utvrditi ko stoji iza prijetnji da će se tek tada shvatiti koje je to krivično djelo.
“Da biste znali kako da se postavite, potrebno je da znate prepoznati određene pojave i imati procjenu rizika, te poznavati analitiku bezbjednosti, što Republika Srpska i BiH nemaju. Kada se desi, onda je kasno. Prevencija je najvažnija stvar. Potrebno je da imate visokostručne ljude iz te oblasti, a kod nas se bezbjednost još uvijek shvata kao palica i čizma, represija i automobilska pratnja sa cijukom sirene”, kaže Trifunović.
Stručnjak za bezbjednost Dževad Galijašević kaže da ovo jeste terorostički akt koji se ostvaruje time što se kolektivna psihoza multiplicira stalnim pojavljivanjem u javnosti, i širenjem straha ostvaruje određene ciljeve.
“Terorizam je uvijek organizovano širenje nasilja ili prijetnja nasiljem. Nekada se efekat terorističke prijetnje realizuje i bez terorističkog čina, bez ubijanja. Prijetnja koja koja je sada urađena upravo i jeste u osnovi terorizma, a to je zastrašivanje. Ovo što vidimo u Srbiji i Republici Srpskoj u posljendjih nekoliko dana jasno je sistemsko i sistematsko širenje straha u cilju postizanja ciljeva širenja straha i slanja poruka”, tvrdi Galijašević.
Ovo nije dječiji potpis
On je pojasnio da je za poruke iz inostranstva presudna saradnja države iz koje su stigle, te da bez koordinacije sa Euorpolom ili Interpolom ne možemo dalje istraživati.
Na pitanje šta ako se iza ovih prijetnji kriju tehnološki opismenjena djeca nesvjesna problema koji su napravili, on kaže da to sigurno ovdje nije slučaj.
“Posljednjih godina se dešavalo da su djeca na kraju školskih godina slala dojave o bombama kada imaju testove i kontrole. Ovo nije to. Ovdje imamo potpuno izmijenjenu političku situaciju u svijetu, a prijetnje koje su došle, nemaju tu vrstu izvora i previše su sistemske i locirane. To bi trebalo da potvrde bezbjednosne agencije”, kaže Galijašević.
On objašnjava da ne mora uvijek da se desi neki fanatični izliv u smislu terorističkog akta ubijanja ljudi, te da je ponekad dovoljno da vlasti natjeraju na donošenje odluka koje u normalnim okolnostima inače ne bi.
Zato je od presudne važnosti da dobijemo bezbjednosnu procjenu rizika, da znamo da li je strah od napada opravdan.
“Neko u političkim strukturama morao bi preuzeti odgovornost za bezbjednosnu procjenu, jer bez nje ne možete znati koliko je neka prijetnja realna i izvršiva, a ne da se pravi urnebes. Ako vam kažem da sam postavio 100 bombi na teritoriji Banjaluke, hoćete li iseliti cijeli grad do kraja provjere? Drugo, postoje brojne aplikacije za sakrivanje IP adrese putem koje su poruke stigle, ali se može utvrditi iz kojih država su one stigle. To je posao za jedinicu za visokotehnološki kriminal”, tvrdi on.
CAPITAL: Andrijana Pisarević
