BEOGRAD, Rebalansom budžeta, o kome će ovih dana raspravljati poslanici Skupštine Srbije, država je predvidjela čak tri milijarde dinara za plaćanje starih dugova koje su napravile republičke institucije. Ministarstva, agencije i zavodi nisu godinama izmirivali račune za struju, vodu, grijanje, a niko od njih nije namirivao ni taksu za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta.
O državi – masovnom neplatiši obaveza – javnost je saznala tek nedavno. Vjerovatno bi činjenica da država ne plaća javnim preduzećima u svom vlasništvu i dalje ostala tajna da predstavnici ovih firmi, po svoj prilici iritirani upornim pridikama da moraju da štede i posluju racionalnije, nisu objavili podatak da im baš državna administracija duguje, i to mnogo više nego građani. Inače, izdaci za ove obaveze bili su u planu svakog, do sada, donijetog budžeta.
Dug Uprave za zajedničke poslove republičkih organa, prema šest javnih preduzeća, i to samo za ovu godinu, dostigao je iznos od skoro 200 miliona dinara.
Komunalije
Neplaćen račun za grijanje dostigao je iznos od 100 miliona dinara, dok dugovanje za struju iznosi 84 miliona dinara. Pored ovoga, Uprava nije plaćala ni naknadu za korišćenje građevinskog zemljišta, pa gradu Beogradu duguje 703,7 miliona dinara. Inače, Beograd, po osnovu nenaplaćenih taksi za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta, od republičkih organa potražuje 2,64 milijarde dinara, odnosno 24,3 miliona evra. Namirenje ovih dugova predviđeno je odmah nakon što Skupština Srbije usvoji prijedlog rebalansa budžeta koji joj je dostavila Vlada Srbije.
„Beogradske elektrane“ su trenutno samo po osnovu neplaćenih računa od strane republičkih organa u minusu od 370,2 miliona dinara, odnosno 3,4 miliona evra.
Dug za neplaćene telefonske račune „Telekomu Srbija“ narastao je na oko 20 miliona dinara, a Pošti oko deset miliona dinara. Državni organi duguju i „Vodovodu“, ali i „Gradskoj čistoći“ – po oko 20 miliona dinara.
Služba za zajedničke poslove ove godine nije plaćala ni fakture koje joj je ispostavljala njena avio-služba, i to u iznosu od skoro pola miliona evra.
I na lokalu je zastupljen isti, potpuno nemaran odnos prema plaćanju svih, pa i komunalnih obaveza. Republika će, tako, rebalansom namiriti račune za struju, grijanje i otplatu rate za vozilo u iznosu od 500 miliona dinara za Južnobački upravni okrug, komunalne račune u istom iznosu za Srednjobanatski okrug, račune za grijanje od skoro milion, koje nije platio Pomoravski okrug…
Privreda
Kako se u Vladi Srbije može čuti, razlog za ovo, neprimjereno ponašanje državnih službi leži u činjenici da je u ovoj godini priliv sredstava bio manji od očekivanog, odnosno da je do zaostatka u plaćanjima obaveza došlo jer nije bilo para. Čim „prođe“ rebalans, svi dugovi će, kažu, biti namireni. Istina, za razliku od građana za koje je predviđeno i plaćanje kamate za neizmirene obaveze, država će platiti samo osnovni dug.
Nedavno je sindikat radnika građevinarstva podsjetio da država ovom sektoru duguje milijardu evra, zbog čega su firme iz oblasti niskogradnje nelikvidne i nemaju mogućnost da učestvuju na tenderima. U institucijama države, nažalost, nema preciznih podataka koliko se i kojim građevincima duguje. To je, kako tvrde u Vladi Srbije, posljedica činjenice da je riječ o zaostalim računima ne samo republičkih organa, već i lokalnih samouprava, ali i preduzeća čiji je osnivač država.
Inače, na početku mandata ove vlade, država je putarima vratila dug od oko 300 miliona evra. Sada se, kako za „Novosti“ kažu u nadležnom Ministarstvu infrastrukture, dugove putarima servisiraju u ugovorenoj dinamici.
Građevinci, inače, upozoravaju da je država vrlo nekorektan partner – ne plaća svoje obaveze, a ne prihvata da promjeni Zakon o porezu na dodatu vrijednost, odnosno ukine obavezu da se PDV plaća odmah po fakturisanju. Po sadašnjem zakonu, privrednik ima rok od deset dana, po fakturisanju, za plaćanje poreza. A svoj rad naplati i za dva, tri mjeseca…
Nije samo građevinska industrija ta koja danas ima problem sa naplatom svojih potraživanja od državnih institucija ili firmi. Prema podacima Unije poslodavaca Srbije, država, odnosno firme u njenom vlasništvu i javni sektor, privredi trenutno duguju oko 96 milijardi dinara. Zbog dugovanja države se, prema procjeni Unije poslodavaca, čak 3.000 privatnih firmi danas nalazi u blokadi.
– Kriza, ali i apsolutno neprihvatljivi rokovi plaćanja koje je u slučaju građevinske industrije uvela država, dovela je do toga da u prošloj godini svaki treći građevinac ostane bez posla – tvrdi, za „Novosti“, Dragoljub Rajić iz Unije poslodavaca Srbije.
Nažalost, privrednici ne žele javno da govore o problemima u naplati koje imaju sa raznim nivoima državne uprave, firmi u njenom vlasništvu ili javnim preduzećima. Nije ni čudo, ako se zna da, zapravo, danas jedino država, u najvećem dijelu naše zemlje, može da obezbjedi kakav-takav posao.
Penzioneri
Više od 50.000 vojnih penzionera u Srbiji čeka da se riješi problem duga koji je nastao zbog neusklađivanja njihovih penzija sa primanjima aktivnih vojnih lica u periodu od 1. avgusta 2004. godine do 30. novembra 2007.
Mada su od Ministarstva odbrane i Vlade Srbije obavješteni da postoji spremnost da se ovaj problem riješi, do sada je pokrenuto oko 30.000 tužbi preko nadležnog Penzionog fonda. Po jednom penzioneru država danas duguje od 150.000 do 350.000 dinara, jer su više od tri godine primali penzije niže od zakonski propisanih.
Državi kroz prste, građanima – makaze
Dug građana i privrede za struju i gas, krajem prošlog mjeseca, iznosio je oko 1,1 milijardu evra. Prema podacima EPS-a i Srbijagas-a, najveći dio ovih dugovanja ide na teret državnih preduzeća, ustanova, privrednika, toplana… Ali, dok sve djeluje da se za neplaćene račune državi gleda kroz prste, to nije slučaj i sa građanima kojim se prekida isporuka ovih energenata nakon dugih kašnjenja.
Zbir neplaćenih računa prema EPS ove godine porastao je za oko 190 miliona evra. Brojke govore da je samo u Beogradu u prvih devet mjeseci ove godine Elektrodistribucija Beograd tužila oko 30.000 građana. Jer, na osnovu neplaćenih računa, u kasu EDB nije se slilo 1,4 milijarde dinara. S druge strane, oko 3.100 privrednika dobiće po „plavi koverat“ zbog duga od 1,25 milijardi dinara. A način naplate je jasan – ko ne izmiri račune, sudski izvršioci zapleniće mu imovinu u visini duga. U EDB, ipak, navode da kada se približi trenutak plenidbe, dužnici najčešće nađu način da plate račune.
A dug neplatiša prema Srbijagasu prošle nedjelje iznosio je oko pola milijarde evra. Najveći dužnici za neplaćene račune za gas su privrednici i daljinski sistemi grijanja. Kako kaže prvi čovek Srbijagasa Dušan Bajatović, domaćinstvima je lako prekinuti isporuke gasa, pa ona iz bojazni izmiruju obaveze znatno bolje od drugih. Problem nastaje sa naplatom od nesolventnih preduzeća.
– Dešavalo se da ciglana, koja se godinama nalazi na istom mjestu, tri puta promjeni vlasnika i tri različita društva sa ograničenom odgovornošću – kaže on. – Isporučujemo gas na istu lokaciju, a svaki put mi moramo da platimo.
Situacija nije mnogo drugačija ni kada na red dođu računi za grijanje. Zbog niske naplate od građana, toplane često nemaju novca da plate za nabavke gasa i mazuta.
– Građani počnu više da plaćaju grijanje tek kada počne grijna sezona – objašnjavaju u Udruženju toplana. – Tako se, u jesen, stepen naplate poveća između 65 i 70 odsto. Ali, primjećujemo da je naplata mala i u gradovima gdje je prosječna plata veća u odnosu na ostatak Srbije.
Sa deset na pet mjeseci
Krajem prošle i početkom ove godine došlo je do blagog smanjivanja vremena naplate za isporučenu robu i usluge u poslu sa državom. Sada je rok plaćanja sveden na pet mjeseci, što je dobro u odnosu na činjenicu da je u jednom momentu bio i deset mjeseci – ukazuje Dragoljub Rajić. – Više od 45 odsto bruto društvenog proizvoda u Srbiji čini javni sektor, odnosno država, i to primorava sve koji rade da – sarađuju sa njom. U razvijenim zemljama javni sektor čini od 10 do 13 odsto BDP, dok je kod država u regionu, koje su prošle kroz tranziciju, taj procenat između 18 i 22 odsto.
Toplane isključuju
Kada je grijanje u pitanju, postoje mehanizmi da se isključe neredovne platiše. Tamo gdje sistemi dozvoljavaju, toplane se ne libe da prekinu isporuku grijanja. Ali, veliki problem predstavljaju dugi i teški sudski sporovi koje se vode protiv preduzeća ili domaćinstava. Novosti
