BEOGRAD, Životni standard građana Srbije strmoglavio se za posljednjih godinu i po dana. Dok su tokom 2008. godine iz mjeseca u mjesec, makar oni zaposleni, iščekivali deblje koverte, 2009. i ove godine napustio ih je optimizam. Prosječna plata je u februaru 2010. bila manja nego u septembru 2008. Obračunato u evropskoj valuti, prosječni građanin Srbije je za ovih godinu i po dana „zaradio“ mjesečni „minus“ od čak 103 evra!
Potrošačka korpa, međutim, nije išla u rikverc. U septembru 2008. prosječnoj plati je nedostajalo 93 dinara da podmiri podjednako prosječnu korpu za četvoročlanu porodicu. Prema posljednjem mjerenju statistike iz februara ove godine, za pokriće potrošačke korpe trebalo je 1,12 prosječnih plata – naspram sume od 32.336 dinara stoje izdaci od 36.196 dinara.
Od septembra 2008. do septembra 2009. cijene na malo porasle su za 9,5 odsto. Februar ove godine je od prosjeka za prošlu „jači“ za 4,5 odsto.
Kupovina
Manja kupovna moć, koju na svojoj koži osjeća svaki građanin Srbije, vidi se i u analizama agencije za tržišna istraživanja GFK. Pad je, kažu u ovoj agenciji, počeo da se osjeća već u proljeće 2008. godine, kada je zbog izbora nastao vakum u privredi. Drugi pad se desio u proljeće 2009, kada nas je talas svjetske ekonomske krize, ma koliko ga nadležni ignorisali, uveliko zahvatio. Sve više je ljudi ostajalo bez posla, a cijene su rasle.
– Jedan od ključnih pokazatelja je indeks kupovne moći, koji se za svaku zemlju pravi na osnovu više relevantnih pokazatelja i koji uzima u obzir i paritet cena – objašnjava Goran Tintor, direktor istraživanja potrošača u GFK. – Prema ovom indeksu, koji se pravi za više od 40 zemalja u Evropi, Srbija je jedna od dvije zemlje koje su osjetile pad kupovne moći još 2008. godine. Sve ostale tada su zabilježile porast. U Srbiji je 2008. godine, jednostavnim riječnikom govoreći, svaki građanin godišnje imao 3.080 evra na raspolaganju za potrošnju, uključujući sva moguća primanja. Godinu dana ranije taj iznos je bio 3.227 evra. Srbija je u 2008. bila na 33. mjestu u Evropi.
Iza nas su u tom momentu bile Bugarska, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Makedonija, Bjelorusija, Albanija, Ukrajina i Moldavija. Pad se nastavio i u 2009. Te godine je i među Evropljanima bilo više onih koji su osjetili da imaju manje novca za trošenje. Srbija se i ovog puta našla među njima.
– Prošle godine smo na raspolaganju imali 2.933 evra, što je dodatnih skoro pet odsto manje u odnosu na 2008, dok je u odnosu na 2007. godinu to pad od devet odsto – dodaje Goran Tintor. – Sada smo 34. u Evropi. U međuvremenu su nas pretekli Crnogorci, a skroz su nam se približili Bugari. Dakle, na kraju 2010. možemo očekivati 35. poziciju.
Tako nimalo ne iznenađuje što trgovci bilježe sve manje pazare. U februaru su građani, pokazuje statistika, kupovali za deset odsto manje nego lani, kada je kriza bila u jeku. Potrošači se odriču luksuza, biraju samo najneophodnije i najjeftinije namirnice.
Otkazi
Sve ove analize imaju smisla ako se pretpostavi da većina građana radi. Krizna godina, međutim, bez posla je ostavila rekordan broj ljudi. U septembru 2008. skoro dva miliona građana Srbije je bilo u radnom odnosu – 1.993.575. Nacionalna služba za zapošljavanje još nije iznela podatke za februar ove godine, ali su i oni iz januara dovoljno zastrašujući. Posao je imao 1.850.871 građanin. Bez radne knjižice je ostalo čak 142.704 radnika!
– Statistički podaci pokazuju da su prošle godine najbolje prošli penzioneri – kaže Miroslav Zdravković, urednik sajta „Ekonomija“. – Oni su zbog prošlogodišnjeg povećanja penzija imali najveći rast prihoda. To se vidi i po situaciji u opštinama koje uglavnom naseljava staro stanovništvo. Oni imaju veći rast prihoda od onih u kojima je više zaposlenih. Odskaču Novi Sad i Beograd, ali zato nema velikih regionalnih razlika između Vranja i Subotice.
Siromaštvo
Nije lako proći uzak cenzus koji vodi do prava na socijalnu pomoć. Za godinu dana, međutim, skoro devet odsto više stanovnika Srbije „kvalifikovalo“ se za pomoć države. U martu 2010. na evidenciji centara za socijalni rad bilo je 69.756 porodica sa ukupno 177.317 članova.
– U martu prošle godine materijalno obezbeđenje je primalo 63.835 porodica sa ukupno 162.636 članova. To je povećanje od oko devet odsto – objašnjava Zoran Martinović, državni sekretar u Ministarstvu rada i socijalne politike. – Kada se uzme u obzir da se od 2008. do 2009. broj korisnika povećao za sedam odsto, ovo nije značajno uvećanje. Izdvajanja su se istovremeno uvećala za 13,7 odsto. To je djelimično rezultat usklađivanja sa rastom troškova života, a djelimično pokazatelj i porasta višečlanih domaćinstava koja ostvaruju ovo pravo.
Najugroženijim domaćinstvima u Srbiji mjesečno stiže pomoć države od 6.000 do 10.000 dinara. Višestruko manje od minimalne potrošačke korpe.
Manje u rezervoaru
Cijene goriva su skakale, pa padale, i tako ukrug. U februaru prošle godine litar bezolovnog je koštao 88 dinara, a dizela 78,90 dinara. Prije mjesec i po dana najviša dozvoljena cijena za litar bezolovnog je bila 111, a evrodizela – 110 dinara. Iako mu je plata za godinu dana porasla, vozač je za prosječnu zaradu prošle godine mogao da kupi – 353 litra bezolovnog i 394 litra dizela. Ovog februara je za prosječnu platu mogao da natoči 291 litar bezolovnog i 293 litra evrodizela.
Dva udara struje
Građani Srbije, u periodu dok im zarade miruju ili uzmiču, plaćaju i skuplju električnu energiju. Za nešto više od godinu i po dana cjenovnici su dva puta mjenjani. Prvi put u avgustu 2008. godine, a zatim i prošlog mjeseca. Kada se sve sabere, računi su oko 11,5 odsto viši.
Komunalije
Tokom prošle godine cijene komunalnih usluga su mahom mirovale. Udar na džep, međutim, većina građana je doživjela baš tokom septembra 2008. godine. Stavke sa zajedničkog računa su u prosjeku poskupile za osam odsto. U realnosti, međutim, računica izgleda drugačije. Primjera radi, račun „Infostana“ za stan od 80 kvadrata u Beogradu je prije poskupljenja iznosio 5.500 dinara, a danas – 7.500 dinara.
Bojnik
Najveća kupovna moć je, kako pokazuju podaci GFK, u dvije beogradske opštine. Prosječan građanin Savskog vijenca i Starog grada na raspolaganju godišnje ima 4.624 evra za trošenje. Na suprotnom kraju lestvice su građani Bojnika – 1.342 evra. Blace je nešto bolje – tamo građanin može da potroši 1.524 evra godišnje.
Februar
Statistika koliko otkriva, toliko i skriva, pa kada se uporedi februar ove godine sa istim mjesecom lani, prosječne zarade su porasle, doduše, za skromnih 3,5 odsto. U februaru ove godine srpski prosjek je bio 32.336 dinara, a godinu ranije – 31.121 dinar. Preračunato u evre, zaposleni je ove godine primio svega jedan evro manje nego lani – 329 evra. Cijene na malo su, međutim, od marta prošle do marta ove godine skočile za 7,4 odsto, a troškovi života za 4,4 odsto. Novosti
