BRISEL, U zadnjih godinu dana bilo je mnogo govora o riziku od Evrope u dvije brzine, u kojoj 17 država članica evrozone napreduje brže od ostalih, što bi, vjeruje se, mogao biti početak kraja gotovo 60 godina evropske integracije, piše ove sedmice Reuters.
Ali umjesto da se kreće u jednoj ili dvije brzine ili ih uopšte nema odnosno samo što ne krene u rikverc, tačnije bi bilo reći da Evropska unija nalikuje na autocestu s tri saobraćajnetrake. A put kojim bi trebalo krenuti biće u fokusu razgovora evropskih čelnika na samitu u Briselu 13. i 14. decembra.
U sporoj traci, najbližoj izlazu, nalazi se Velika Britanija, najrezerviraniji evropski partner zadnjih 40 godina. Kako je londonski gradonačelnik Boris Johnson, mogući budući premijer i bivši novinar iz Brisela, rekao ove sedmice, Velika Britanija u procesu je redefinisanja svojih veza sa Evropom, a cilj je manje a ne više.
Mnogi Britanci nisu zadovoljni miješanjem Evropske unije u pitanja koja se kreću od statusa Londona kao svjetskog finansijskog središta do glasačkih prava britanskih zatvorenika. Zasad, Britanija se kreće u istom smjeru kao i ostali, ali u mjesecima ili godinama koji dolaze mogla bi odlučiti da bi joj moglo biti bolje izvan Unije.
Najbliže britanskim stajalištima, po ocjenama evropskih diplomata, jesu Češka i Švedska. Obje, iako mnogo suptilnije, iskazuju sve veće nezadovoljstvo pravcem u kojem EU ide kako planovi za jačanje integracije dobivaju na zamahu.
Potkraj 2011., Češka je zajedno s Velikom Britanijom odbila potpisati “fiskalni pakt”, sporazum o strožoj finansijskoj disciplini, koji su ratifikovale sve ostale države članice. Švedska im se umalo pridružila, a i sada je na njihovoj strani u jednako osjetljivom i važnom pitanju – bankarskoj uniji.
Zemlje koje nisu članice evrozone strahuju da bi mogle izgubiti suverenost nad svojim bankama ako Evropska centralna banka (ECB) postane jedino nadzorno tijelo.
Iako iz različitih razloga, Veliku Britaniju, Švedsku, Češku i još nekoliko drugih država, uključujući Mađarsku i Poljsku, zabrinjavaju planovi za uspostavljanje bankarske unije i ne slažu se s tom evrocentričnom koncepcijom. Razlike su vidljive i u drugim pitanjima.
Naredne sedmice, Evropskoj će uniji u Oslu biti uručena Nobelova nagrada za mir. Očekuje se prisustvo najmanje 20 evropskih šefova država ili vlada, ali među njima neće biti britanskih, švedskih i čeških čelnika.
“Nema sumnje da je Velika Britanija u sporoj traci i da razmišlja o izlasku”, rekao je ministar za Evropu jedne države članice. “Tamo bih stavio i Švedsku i Češku. Možda ne namjeravaju skrenuti, ali se sigurno kreću sporo.”
Brza traka trebala bi, u teoriji, biti rezervisana za 17 država članica evrozone koje putuju jednakom brzinom kao da su na njemačkom autoputu. Ali slika nije tako jednostavna. Šačica ih možda može pratiti korak, ali drugima to nije lako.
Ne samo da koče promet, nego bi mogle uzrokovati i nesreću.
Nakon tri godine dužničke krize, nije teško pogoditi o kome je riječ: Grčkoj i Portugalu, naravno, i u određenoj mjeri Irskoj, iako je ona nešto ubrzala. Iza njih je nekoliko drugih kojima će uskoro biti odobrena pomoć, koje su je već zatražile ili će to morati učiniti u mjesecima koji dolaze, što se odnosi na Kipar, Španiju i Italiju.
Preostale zemlje uključuju Njemačku, Finsku, Holandiju i Austriju s jedne strane i Estoniju, Slovačku, Maltu i Sloveniju s druge, dok su Francuska i Belgija negdje u sredini.
Možda najizazovnije mjesto nalazi se u srednjoj traci. Teško je procijeniti koja bi od otprilike sedam zemalja mogla prijeći u brzu traku, koje naginju sporoj, a koje ostaju u sredini.
“Srednja traka je teška jer neke zemlje daju znakove za lijevo, a kreću se udesno”, rekao je jedan visoki evropski čelnik uključen u rješavanje dužničke krize. To posebno vrijedi za Mađarsku. Želi uvesti evro u doglednoj budućnosti, ali skazuje frustriranost u britanskom stilu zbog smjera u kojim se EU kreće, posebno kada je riječ o bankarskoj uniji i pravosudnim pitanjima.
Poljska je nešto jasnija, ali i ona je neodlučna kada je riječ o evru i datumu njegova uvođenja. Litvanija želi uvesti evro što je moguće prije, ali pitanje je hoće li za to biti spremna tako brzo kako želi. Danska izbjegava evro i druge važne evropske politike, ali i dalje je predana evropskom projektu. Reuters
