BANJALUKA, Brojna udruženja za zaštitu korisnika kredita vezanih za švajcarski franak na području Hrvatske, Srbije, pa čak i Federacije BiH ovih dana zadovoljno trljaju ruke, jer su stigle prve /nepravosnažne/ presude kojima su banke proglašene krivim.
Na pomolu je rješenje višegodišnjeg problema koji se ticao švajcarskog franka, ali korisnici tih kredita iz Republike Srpske, bar za sada, nemaju razloga za zadovoljstvo.
U moru nevladinih organizacija i udruženja građana koja djeluju u Srpskoj niko se ne bavi zaštitom korisnika kredita. U tim organizacijama često se može čuti da u Republici Srpskoj “ima ombudsman za bankarstvo i on bi trebalo da štiti interese takvih građana”.
Drugi, opet, smatraju da bi korisnici takvih kredita iz Srpske trebalo da potraže pomoć ombudsmana za zaštitu potrošača BiH, čije je sjedište u Mostaru.
Kada su u Zagrebu i u Mostaru donesene presude po kolektivnoj tužbi korisnika kredita vezanih za švajcarski franak, mnogi su se u Republici Srpskoj potajno nadali da bi se neko rješenje moglo pronaći i za njihovu višegodišnju agoniju.
Dodatnu nadu “podgrijala” im je vijest da je “Hipo Alpe Adria banka” u BiH ponudila da se ovo pitanje konačno jednom za svagda riješi arbitražom.
To bi moglo da bude rješenje ovog problema i u Republici Srpskoj – smatra docent na Pravnom fakultetu Univerziteta u Banjaluci Zoran Vasiljević, koji se i u svojoj doktorskoj disertaciji bavio ugovorom o kreditu.
On vjeruje da bi vansudska nagodba korisnika kredita i banaka, ili arbitraža, zaista bila najbolje rješenje ovog višegodišnjeg problema i za banke i za korisnike tih kredita.
“U tom slučaju predstavnici korisnika kredita morali bi da budu maksimalno oprezni s obzirom da bi presuda, ako do nje dođe i ako je prihvate svi učesnici u tom postupku nagodbe, značila odricanje od daljeg vođenja sudskog postupka u tom predmetu” – upozorava Vasiljević.
On smatra da nije sporna zakonitost u odobravanju tih kredita već visina rata, jer se zaduživanje korisnika kredita dvostruko povećavalo po osnovu kursnih razlika i po osnovu povećanja kamatne stope.
Vasiljević objašnjava da je u vrijeme uzimanja tih kredita u Republici Srpskoj već bio na snazi Zakon o deviznom poslovanju iz 2003. godine, koji u članu 5. odobrava ugovaranje kredita sa valutnom klauzulom u devizama, s tim što se plaćanje vrši u konvertibilnim markama.
Trebalo bi vidjeti da li su banke prilikom zaključivanja ugovora o kreditu sa valutnom klauzulom vezanom za švajcarski franak prekršile neka opšta načela zakona o obligacionim odnosima. Prije svega, načelo zabrane zloupotrebe prava, načelo ravnopravnosti ugovornih strana, načelo savjesnosti i poštenja i načelo zabrane prekomjernog oštećenja.
Korisnici kredita iz Republike Srpske mogu se nadati u neko povoljnije rješenje jedino pozivajući se na ove opšte principe obligacionog prava, naravno pod uslovom da su ih banke prekršile – objašljava Vasiljević i napominje:
“Bilo bi interesantno vidjeti i da li su banke koje su u Republici Srpskoj odobravale kredite u švajcarskim francima u vrijeme divljanja kursa te valute svojim klijentima nudili konverziju kredita u evro”.
U vrijeme kada je odobravano najviše kredita vezanih za švajcarski franak u Federaciji BiH na snazi je bio Zakon o deviznom poslovanju iz 1998. godine, koji nije dopuštao ugovaranje kredita sa valutnom klauzulom u devizama. Zbog toga su odredbe ugovora jednostavno morale da budu poništene.
U Hrvatskoj je, kao što je poznato, prvostepena presuda donesena u kontekstu zaštite potrošača, jer je očigledno da banke prilikom ugovaranja tih kredita nisu svojim klijentima pružile adekvatnu zaštitu i upozorile ih da će imati dupli rizik zbog kursa švajcarskog franka i promjenljive kamatne stope.
Sudovi u Srbiji su našli drugačije propuste prilikom zaključivanja ugovora o kreditima u švajcarskim francima. Presude koje su do sada donesene u Srbiji pozivaju se na odredbu zakona o zaštiti korisnika finansijskih usluga, koja ograničava maksimalnu visinu kamatne stope. Srna
